Łupież pstry na ciele – jak wygląda, dlaczego powstaje i co zrobić, żeby nie wracał? Kompletny poradnik

Łupież pstry to schorzenie skóry wywołane przez drożdżaki z rodzaju Malassezia, które naturalnie bytują na skórze człowieka. W sprzyjających warunkach, takich jak wysoka wilgotność czy obniżona odporność, mogą prowadzić do pojawienia się charakterystycznych zmian skórnych. Warto zrozumieć mechanizmy powstawania tej infekcji, aby skutecznie jej zapobiegać i leczyć.

Spis treści:

1. Co to jest łupież pstry?
2. Przyczyny i czynniki ryzyka łupieżu pstrego
3. Objawy łupieżu pstrego na ciele
4. Diagnostyka łupieżu pstrego
5. Skuteczne metody leczenia łupieżu pstrego
6. Profilaktyka i zapobieganie nawrotom

Co to jest łupież pstry?

Łupież pstry to powierzchniowa infekcja grzybicza skóry, wywołana przez drożdżaki Malassezia globosa, Malassezia furfur oraz inne gatunki tego rodzaju. Mikroorganizmy te naturalnie bytują na powierzchni naskórka człowieka jako składnik fizjologicznej flory skóry. W sprzyjających warunkach, takich jak wysoka wilgotność czy osłabiona odporność, mogą jednak nadmiernie się namnażać, powodując powstawanie zmian skórnych o charakterystycznym wyglądzie.

Łupież pstry występuje na całym świecie, ale jego częstość różni się w zależności od klimatu. Najczęściej diagnozowany jest w strefach tropikalnych i subtropikalnych, gdzie wysoka temperatura i wilgotność sprzyjają namnażaniu drożdżaków. W klimacie umiarkowanym choroba występuje rzadziej, ale nadal dotyka głównie młodych dorosłych i nastolatków.

Szacuje się, że nawet 2-8% populacji dorosłej może doświadczać objawów łupieżu pstrego. Częściej dotyka mężczyzn niż kobiet, co może mieć związek z aktywnością gruczołów łojowych oraz poziomem hormonów androgenowych.

Przyczyny i czynniki ryzyka łupieżu pstrego

Łupież pstry jest wynikiem nadmiernego namnażania się drożdżaków z rodzaju Malassezia, które w normalnych warunkach nie wywołują objawów chorobowych. Zmiany skórne pojawiają się wtedy, gdy mikroflora skóry zostaje zaburzona.

Czynniki sprzyjające rozwojowi choroby:

• Wysoka wilgotność i temperatura – w warunkach tropikalnych drożdżaki łatwo się namnażają.
• Nadmierne pocenie się – pot stanowi idealne środowisko do wzrostu grzybów.
• Tłusta skóra – nadprodukcja sebum sprzyja rozwojowi mikroorganizmów.
• Zaburzenia hormonalne – zwiększona aktywność androgenów stymuluje gruczoły łojowe.
• Obniżona odporność – np. w wyniku chorób przewlekłych, cukrzycy czy immunosupresji.
• Stosowanie kosmetyków okluzyjnych – tłuste kremy i balsamy mogą blokować pory, sprzyjając infekcji.
• Genetyka – niektóre osoby są bardziej podatne na infekcję.

Objawy łupieżu pstrego na ciele

Łupież pstry objawia się charakterystycznymi zmianami skórnymi, które mogą pojawiać się w różnych miejscach na ciele. Główne objawy to:

• Plamy o różnym zabarwieniu – typowe dla łupieżu pstrego są plamy, które mogą przyjmować różne kolory – od białych i różowych, przez żółtawe, aż po ciemnobrązowe. Zmieniające się zabarwienie plam jest wynikiem działania grzybów na produkcję melaniny, czyli naturalnego barwnika skóry.
• Złuszczanie naskórka – zmiany skórne są pokryte delikatną, płatkowatą łuską, którą można łatwo usunąć, jednak pod nią skóra może być podrażniona i zaczerwieniona. Jest to objaw aktywnego procesu zakażenia i namnażania się drożdżaków.
• Brak opalenizny w miejscu zmian – bardzo charakterystycznym objawem jest brak opalenizny w miejscach, gdzie występują zmiany skórne. W obrębie plam skóra nie przyjmuje barwy opalenizny, co staje się szczególnie widoczne po długotrwałym ekspozycji na słońce.
• Świąd skóry – nie u wszystkich pacjentów występuje swędzenie, ale u niektórych może towarzyszyć plamom delikatny lub umiarkowany świąd, który może nasilać się w cieplejszych warunkach lub po wysiłku fizycznym. Często też zwiększa się w wyniku działania kosmetyków lub antyperspirantów.

Łupież pstry na twarzy

Na twarzy, zwłaszcza w okolicach czoła, policzków i nosa, łupież pstry może objawiać się w postaci plam w różnych odcieniach – od różowych po brązowe. Zmiany w tych miejscach są szczególnie problematyczne, ponieważ twarz jest bardzo widoczna, a zmiany mogą negatywnie wpływać na estetykę. Ponadto w wyniku kontaktu ze słońcem plamy mogą stać się bardziej kontrastowe i trudniejsze do ukrycia.

Łupież pstry na brzuchu

Zmiany na brzuchu mogą występować w postaci rozsianych plam, szczególnie w okolicach fałd skórnych i w miejscach, które mogą mieć większą skłonność do pocenia się. Te miejsca są bardziej narażone na zmiany skórne, ponieważ wilgotne środowisko sprzyja namnażaniu się drożdżaków. Plamy mogą być okrągłe lub nieregularne, z lekkim złuszczaniem.

Łupież pstry pod pachami

Plamy pod pachami są również bardzo widoczne, ponieważ ta część ciała jest zazwyczaj narażona na intensywne pocenie się i na kontakt z kosmetykami. Miejsca te często mają wyraźniejsze zaczerwienienie i mogą być bardziej podrażnione niż inne obszary ciała. Ponadto osoby, które nie dbają odpowiednio o higienę osobistą, mogą zauważyć intensywniejsze zmiany skórne w tym rejonie.

Diagnostyka łupieżu pstrego

Łupież pstry jest chorobą, którą można rozpoznać na podstawie objawów klinicznych, jednak w niektórych przypadkach konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań, aby potwierdzić diagnozę i wykluczyć inne schorzenia skóry.

Wywiad lekarski i ocena objawów

Dermatolog przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem, pytając o czas trwania zmian skórnych, ich ewolucję, ewentualne nawroty choroby, czynniki ryzyka, takie jak wilgotne środowisko czy skóra tłusta, a także o historię medyczną (np. choroby przewlekłe, stosowanie leków). W wywiadzie bierze się pod uwagę także czynniki genetyczne i hormonalne, które mogą sprzyjać występowaniu łupieżu pstrego.

Badanie fizykalne i diagnostyka

Podczas badania dermatolog dokładnie ogląda zmiany skórne w odpowiednim świetle. W przypadku podejrzenia łupieżu pstrego może zlecić:

• Badanie lampą Wooda – jest to najczęściej stosowane narzędzie diagnostyczne w przypadkach grzybic skóry. U pacjentów z łupieżem pstrym zmiany skórne pod lampą Wooda świecą na żółto-zielono. To potwierdza obecność grzybów z rodzaju Malassezia.
• Mikroskopowa analiza złuszczonego naskórka – dermatolog może pobrać próbkę ze zmiany skórnej, a następnie zbadać ją pod mikroskopem po barwieniu, aby uwidocznić obecność drożdżaków w warstwie rogowej naskórka.
• Posiew ze skóry – w trudnych przypadkach lekarz może zlecić posiew, aby zidentyfikować dokładny szczep drożdżaków odpowiedzialnych za zakażenie.

Skuteczne metody leczenia łupieżu pstrego

Leczenie łupieżu pstrego opiera się głównie na stosowaniu leków przeciwgrzybiczych, zarówno w formie miejscowej, jak i doustnej. W przypadku zaawansowanej infekcji, leczenie może wymagać podejścia złożonego, łączącego różne metody.

Leczenie miejscowe

Najczęściej zalecane są miejscowe maści, kremy lub szampony, które zawierają:

• Klotrimazol – dostępny w formie kremów lub maści, działa przeciwgrzybiczo i jest szeroko stosowany w leczeniu łupieżu pstrego. Regularne stosowanie kremu na zmiany skórne przez kilka tygodni pozwala na kontrolowanie infekcji.
• Ketokonazol – dostępny w postaci szamponu i kremu. Jest jednym z najczęściej stosowanych leków przeciwgrzybiczych. Stosowany w przypadku zmian na skórze głowy, ciele i twarzy.
• Terbinafina – jest silnym środkiem przeciwgrzybiczym, który skutecznie zwalcza grzyby z rodzaju Malassezia. Może być stosowany w formie kremów, maści lub szamponów, zwłaszcza w przypadkach opornych na inne leki.

Terapia doustna

Jeśli infekcja jest rozległa, nie ustępuje po leczeniu miejscowym lub zdarzają się nawroty, dermatolog może zdecydować o wprowadzeniu leczenia doustnego.

• Flukonazol – stosowany w leczeniu przewlekłych lub nawracających przypadków łupieżu pstrego. Jest stosunkowo bezpieczny i skuteczny.
• Itrakonazol – lek o szerokim spektrum działania, który może być stosowany w długoterminowej terapii, szczególnie w przypadku nawracających infekcji.

Leczenie doustne zazwyczaj trwa od kilku dni do kilku tygodni w zależności od nasilenia objawów i reakcji pacjenta na terapię.

Profilaktyka i zapobieganie nawrotom

Aby zmniejszyć ryzyko nawrotów łupieżu pstrego i uniknąć nowych zakażeń, należy wprowadzić pewne zmiany w codziennej pielęgnacji skóry i stylu życia.

• Stosowanie szamponów przeciwgrzybiczych – szampony zawierające ketokonazol, siarkę lub pirytionsiarczek cynku mogą pomóc w profilaktyce, zwłaszcza po leczeniu. Regularne stosowanie takich produktów zmniejsza ryzyko powrotu choroby.
• Higiena osobista – szczególnie ważne jest dokładne osuszanie skóry po kąpieli, zwłaszcza w okolicach fałd skórnych (np. pod pachami, w okolicach brzucha).
• Unikanie nadmiernego pocenia się – stosowanie odzieży wykonanej z naturalnych materiałów, takich jak bawełna, pozwala na lepszą wentylację skóry i zmniejsza pocenie.
• Dieta – wzmocnienie odporności organizmu przez dietę bogatą w witaminy (szczególnie A, C, D) oraz minerały (cynk, selen) może wspomóc organizm w walce z infekcjami grzybiczymi.
• Unikanie tłustych kosmetyków okluzyjnych – warto wybierać produkty, które nie blokują porów skóry, co zapobiega tworzeniu się sprzyjających warunków do rozwoju grzybów.

Łupież pstry na ciele to uciążliwa infekcja grzybicza, która wymaga odpowiedniego leczenia i profilaktyki, aby zapobiec nawrotom i przywrócić skórze zdrowy wygląd.

Bibliografia

• Szepietowski, J. C., et al. (2019). Grzybice skóry i błon śluzowych. Dermatologia Praktyczna.
• Ginter, J., et al. (2020). Łupież pstry – epidemiologia i leczenie. Przegląd Dermatologiczny.
• Nowak, P. (2021). Leczenie grzybic powierzchniowych – aktualne podejście. Polski Przegląd Medyczny.