Włókniaki miękkie i twarde – dlaczego powstają i jak je usunąć?

Włókniaki dzielą się na włókniaki miękkie i włókniaki twarde, które różnią się nie tylko wyglądem, ale też przyczyną powstawania, jak i zalecanymi metodami usuwania. Łączy je jednak to, że są to zmiany, które nie mają tendencji do złośliwienia. Powstawaniu włókniaków sprzyjają zaburzenia hormonalne i metaboliczne, a podczas diagnozy należy je różnicować z brodawczakami i tłuszczakami.

Spis treści:

1. Czym są włókniaki?
2. Rodzaje włókniaków
3. Włókniaki – przyczyny
4. Czy należy się bać włókniaków?
5. Usuwanie włókniaków w gabinecie
6. Usuwanie włókniaków w domu

Czym są włókniaki?

Włókniak (fibroma) to zmiana o charakterze niezłośliwego, łagodnego nowotworu. Powstaje na skutek nadmiernego namnażania się komórek skóry właściwej (fibroblastów), czego efektem jest powstanie narośli o średnicy zazwyczaj kilku milimetrów.

Włókniaki mogą mieć charakter wrodzony, jednak najczęściej są nabyte i pojawiają się ok. 30-40. roku życia. Występowanie włókniaków jest dość powszechne i szacuje się, że ten problem natury głównie estetycznej dotyczy nawet 45% dorosłych, a ryzyko ich powstawania wzrasta z wiekiem.

Włókniaki mogą występować niemal na całym ciele. Powszechne są włókniaki na szyi, pod pachami, w pachwinach, a nawet na twarzy, np. na powiekach. Nierzadko włókniaki uwidaczniają się też w jamie ustnej – na podniebieniu bądź po wewnętrznych stronach policzków, rzadziej na języku.

Rodzaje włókniaków

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje włókniaków, które różnią się między sobą wyglądem, umiejscowieniem, przyczyną powstawania, a w rezultacie też wskazanymi sposobami usuwania. Są to:

• włókniaki miękkie (fibroma molle) – mają postać wystającej ponad skórę narośli, zwykle „wiszącej” na tzw. szypule, są miękkie w dotyku, ich kolor jest zbliżony do odcienia skóry, czasem są jasnobrązowe, ich powierzchnia się nierówna, pofałdowana, mogą występować pojedynczo, ale zdarza się, że tworzą większe skupiska, ich średnica zwykle nie przekracza 5 mm;
• włókniaki twarde (dermatofibroma) – są to guzki podskórne o kolorze ciemniejszym niż skóra (czerwonawym lub brązowym), są twarde w dotyku, a pod naciskiem przesuwają się pod skórą, mają owalny kształt i gładką lub szorstką powierzchnię, mają zwykle kilka milimetrów średnicy, ale mogą też osiągać wymiary 1 cm.

Włókniaki miękkie są bardziej powszechne niż włókniaki twarde. Zlokalizowane są najczęściej w fałdach skórnych, np. na szyi, pod pachami, w pachwinach. Włókniaki twarde natomiast zazwyczaj pojawiają się w obrębie kończyn górnych i dolnych. Do włókniaków twardych zalicza się również włókniaki piersiowe, czyli gruczolakowłókniaki, będące niezłośliwymi guzkami pojawiającymi się w obrębie piersi najczęściej przed 30. rokiem życia.

Włókniaki – przyczyny

Przyczyny powstawania włókniaków nie są jednoznacznie określone. Zaobserwowano zależność między liczbą i częstotliwością pojawiania się włókniaków od nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu krążenia i zaburzeń o charakterze metabolicznym. Ich występowanie jest łączone z insulinoopornością, cukrzycą, otyłością, nadciśnieniem tętniczym, podwyższonym stężeniem cholesterolu we krwi. Dlatego uważa się, że jeżeli na skórze znajdują się liczne włókniaki, warto zgłosić się do lekarza i wykonać podstawowe badania, które wykluczą powyższe nieprawidłowości.

Występowanie włókniaków wiązane jest również z zaburzeniami w gospodarce hormonalnej. Ich powstawaniu sprzyja zespół policystycznych jajników, mogą też uwidocznić się w czasie ciąży. Nie bez znaczenia są także uwarunkowania genetyczne.

Pojawienie się włókniaków twardych często powiązane jest z wcześniejszym stanem zapalnym w obrębie skóry. Takie podskórne włókniaki mogą więc rozwinąć się jako rezultat ukąszenia przez owady czy jako pozostałość po zapaleniu mieszka włosowego.

Czy należy się bać włókniaków?

Choć włókniaki mają charakter nowotworowy, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia, ponieważ nie wykazują tendencji do przekształcania się w zmianę złośliwą. Może się jednak okazać, że z uwagi na lokalizację, np. pod pachami, na linii zapięcia biustonosza, w pachwinach, włókniak jest często drażniony i przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu. W efekcie może pojawiać się zaczerwienienie, stan zapalny, a w przypadku włókniaków miękkich może też dochodzić do naderwania i krwawienia. W takiej sytuacji warto rozważyć usunięcie włókniaka.

Podobnie w przypadku włókniaków zlokalizowanych w jamie ustnej, będących zwykle skutkiem częstego drażnienia tkanki aparatem ortodontycznym czy protezą. Włókniak w jamie ustnej może być przygryzany podczas jedzenia, co prowadzi do podrażnienia go i uszkodzenia. Wskazana jest konsultacja ze stomatologiem i rozważenie usunięcia takich zmian.

Pamiętajcie, że skonsultować z lekarzem dermatologiem należy każdą niepokojącą narośl skórną, szczególnie jeśli jest bolesna, swędząca, zaczerwieniona, a zwłaszcza jeśli sączy się z niej płyn. Włókniaki mogą być mylone np. z tłuszczakami czy brodawczakami, czasem niezbędne jest badanie histopatologiczne dla postawienia końcowej diagnozy i rozpoznania włókniaka twardego.

Zobacz także: Brodawki na szyi – skąd się biorą i jak je skutecznie usunąć?

Usuwanie włókniaków w gabinecie

Włókniaki są zmianami skórnymi, które - kiedy już się pojawią - nie znikają samoistnie i utrzymują się przez całe życie. Jeśli znajdują się w miejscu, w którym nie są drażnione, nie ma potrzeby ich usuwania. Główną przyczyną usuwania włókniaków są natomiast kwestie estetyczne, szczególnie jeśli włókniak zlokalizowany jest na twarzy, powiece czy szyi.

Usuwanie włókniaków miękkich

W przypadku włókniaków miękkich zalecane są następujące metody usuwania:

• elektrokoagulacja, czyli bezbolesne usuwanie włókniaka za pomocą prądu o wysokiej częstotliwości, który powoduje ścinanie białek znajdujących w ścianach narośli;
• laser frakcyjny CO2, który zapewnia bezkrwawe usunięcie włókniaka, powodując odparowanie uwodnionej tkanki guzka;
• krioterapia, czyli wymrożenie zmiany ciekłym azotem o temperaturze -140 stopni Celsjusza;
• wycięcie chirurgiczne, które zalecane jest zwłaszcza przy większych naroślach.

Usuwanie włókniaków twardych

Metody usuwania włókniaków twardych ograniczają się do dwóch podstawowych sposobów. Najczęściej wykonywany jest zabieg chirurgicznego wycięcia skalpelem.

Usuwanie włókniaków w domu

Samodzielne usuwanie włókniaków w domu nie jest zalecane z kilku powodów. Przede wszystkim w pierwszej kolejności zmianę powinien ocenić specjalista dermatolog, aby upewnić się, że faktycznie na skórze obecny jest włókniak. Popularne domowe metody, takie jak wysuszanie octem czy sokiem z cytryny, mogą skutkować podrażnieniem zmiany i pojawieniem się stanu zapalnego.

Niewskazane jest również usuwanie włókniaków nitką. Metoda ta polega na obwiązaniu zmiany nitką, tak aby odciąć dopływ krwi. W efekcie włókniak z czasem ma obumrzeć i odpaść. Występuje jednak ryzyko zakażenia rany czy krwawienia. Absolutnie nie należy też samodzielnie wycinać włókniaków na skórze za pomocą noża.