Ślub kościelny – wszystko, co warto wiedzieć: możliwości, dokumenty, wymagania

Czy wiesz, że istnieją aż 3 rodzaje ślubu kościelnego i może go (połowicznie) wziąć także osoba niewierząca? To cenna informacja, gdy jeden z partnerów jest np. ateistą. Ceremonia w kościele to nie tylko symboliczne wzmocnienie więzi i deklaracja głębokich uczuć, ale również pewne formalności. Przeczytaj artykuł, a ślub kościelny nie będzie miał przed tobą żadnych tajemnic.

Spis treści:
Na czym polega ślub kościelny?
Czym się różni ślub kościelny od cywilnego?
Kto może wziąć ślub w kościele?
Dokumenty do ślubu kościelnego
Jak zorganizować ślub kościelny?
Świadkowie na ślubie kościelnym
Ślub kościelny w plenerze
Ile kosztuje ślub kościelny?
Jak unieważnić ślub kościelny?

Na czym polega ślub kościelny?

Małżeństwo sakramentalne może być wyłącznie doskonałą okazją, aby zaprosić rodzinę i urządzić fantastyczne wesele. Jednak najczęściej para młoda, która decyduje się ślubować przed Bogiem, a nie urzędnikiem ufa, że ślub kościelny to sakrament i łaska, dzięki której małżeństwo przetrwa nawet cięższe chwile.
W przypadku ślubu kościelnego możemy wyróżnić trzy rodzaje zawarcia związku małżeńskiego:

• ślub kościelny – zawarcie małżeństwa pomiędzy dwoma osobami wierzącymi, które nie ma konsekwencji prawnych.
• ślub konkordatowy – zawarcie małżeństwa pomiędzy dwoma osobami wierzącymi, które ma konsekwencje prawne.
• ślub jednostronny – zawarcie małżeństwa pomiędzy osobą wierzącą a osobą niewierzącą. Może (lecz nie musi) mieć konsekwencji prawnych.

Czym się różni ślub kościelny od cywilnego?

Ślub kościelny jest ceremonią religijną i jednocześnie jednym z 7 sakramentów świętych. Ten rodzaj ślubu sam w sobie nie posiada mocy prawnej. Natomiast ślub cywilny to ceremonia świecka, niepowiązana z Kościołem. Uroczystość, która odbywa się Urzędzie Stanu Cywilnego i natychmiastowo wiąże z prawnym zatwierdzeniem małżeństwa.
Wiele osób myli ślub cywilny ze ślubem konkordatowym. Jeśli parze młodej zależy na ślubie w kościele i na tym, aby związek małżeński był prawnie usankcjonowany, to należy zdecydować się na ślub konkordatowy w Kościele katolickim. Ślub konkordatowy ma konsekwencje prawne na podstawie umowy pomiędzy RP a Stolicą Apostolską.

Czy można wziąć ślub kościelny bez cywilnego?

Do 1998 roku każda para młoda musiała wziąć osobno ślub cywilny i ślub kościelny, gdyż nie było możliwości konkordatowego zawarcia małżeństwa.

„Obecnie zawarcie ślubu kościelnego bez skutków cywilnych jest możliwe, ale tylko i wyłącznie w uzasadnionych sytuacjach. Nie wystarczy deklaracja miłości dwojga ludzi i duchowe pragnienie połączenia przed Bogiem. Prośbę o możliwość zawarcia takiego małżeństwa kanonicznego należy skierować do Biskupa diecezjalnego. Jednym z uzasadnionych przypadków jest wiek nowożeńców. Ślub kościelny bez cywilnego to możliwość zarezerwowana m.in. dla osób starszych”

— podkreśla katolicki ksiądz Michał Marek z parafii św. Floriana w Żywcu.

Kto może wziąć ślub w kościele?

Warunki dotyczące zawarcia ślubu kościelnego są zgodne z prawnymi wymogami do ślubu cywilnego. Wynika to z prawa kanonicznego 1072 roku, według którego:

„Duszpasterze powinni odwodzić od zawierania małżeństwa młodzież przed osiągnięciem wieku, w którym zgodnie z miejscowymi zwyczajami zawiera się małżeństwo.

Osoby, które postanowiły zawrzeć związek małżeński w kościele, muszą być:

• pełnoletnie,
• niespokrewnione lub spowinowacone w pierwszej linii,
• pełne władzy psychicznej i umysłowej.

Czasem do zawarcia ślubu kościelnego wymagana jest zgoda ordynariusza (Kan. 1071). Dotyczy to przypadków, w których:

• małżeństwo jest wbrew prawu państwa,
• jedna z osób ma zobowiązania wynikające z poprzedniego związku (rozwodnik) lub dzieci,
• jedna z osób notorycznie porzuca wiarę katolicką,
• jedna z osób związana jest z cenzurą,
• małżeństwo ma zostać zawarte pomiędzy nieletnimi, wbrew woli lub bez wiedzy rodziców,
• małżeństwo ma połączyć dwóch tułaczy.

Czy można wziąć ślub z ateistą?

Możliwość ślubu kościelnego z osobą niewierzącą zapewnia ślub kościelny jednostronny. Jest to rozwiązanie pozwalające na zawarcie małżeństwa osoby wierzącej z niewierzącą lub innego wyznania.
To tzw. ślub kościelny jednostronny. W tym przypadku wyłącznie katolik wypowiada przysięgę ślubną związaną z daną wiarą. Osoba niewierząca ma krótszą przysięgę, nie wykonuje znaków religijnych, a także nie przyjmuje komunii.
Niewierząca osoba ma obowiązek podpisać dokument, w którym poświadczy, że w przyszłości nie będzie utrudniała żonie/mężowi praktykowania wiary, a także umożliwi wychowywanie potomków w wierze katolickiej.

W Kościele katolickim możliwe jest również zawarcie ślubu z osobą innej wiary.

„Małżeństwo katolików, chociażby tylko jedna strona była katolicka, podlega nie tylko prawu Bożemu, lecz także kanonicznemu, z zachowaniem kompetencji władzy państwowej odnośnie do czysto cywilnych skutków tegoż małżeństwa”.

Dokumenty do ślubu kościelnego

W przypadku chęci zawarcia ślubu kościelnego wymagana jest spora ilość dokumentów. Para młoda musi przygotować:

• świadectwa chrztu,
• świadectwa bierzmowania,
• potwierdzenie odbycia nauk przedmałżeńskich,
• potwierdzenie uczestnictwa w poradni rodzinnej,
• protokół przedślubny,
• potwierdzenie zapowiedzi przedślubnych,
• indeks katechizacji (jeśli wymaga tego proboszcz).

Jeśli narzeczeni decydują się na ślub konkordatowy w kościele, to konieczne będzie także odwiedzenie Urzędu Stanu Cywilnego w celu odebrania dokumentów niezbędnych do sformalizowania małżeństwa.

Jak zorganizować ślub kościelny?

Związek między kobietą i mężczyzną zawarty w Kościele katolickim wymaga podjęcia kilku kroków. Warto przez nie przejść, aby wspólnie cieszyć się z przyjęcia sakramentu małżeństwa. Przekonaj się, co was czeka.

Krok 1: Zebranie dokumentów do wizyty w parafii

Pierwszy krok do ślubu kościelnego obejmuje zebranie kompletu dokumentów. Jeśli miejsce ślubu jest inne niż parafia panny młodej, to para młoda musi odebrać ze swoich macierzystych (rodzinnych) parafii świadectwo chrztu i bierzmowania. Jeśli ślub odbywa się w parafii panny młodej, to taki obowiązek ma tylko pan młody.

Krok 2: Wizyta w wybranej parafii

Pierwsza wizyta w parafii powinna odbyć się od pół roku do maksymalnie 3 miesięcy przed datą ceremonii ślubu. Na tym spotkaniu ksiądz na podstawie ważnych dokumentów (świadectwa chrztu, świadectwa bierzmowania, dowodów osobistych) wykona tzw. protokół przedślubny.
Pierwsza wizyta w parafii obejmuje także ustalenie terminów i miejsca odbycia nauk przedmałżeńskich, a także spotkań w poradni rodzinnej. Warto mieć przy sobie gotówkę, aby opłacić zapowiedzi przedślubne.

Krok 3: Zapowiedzi przedślubne

Przez pierwsze dwa tygodnie po spisaniu protokołu ślubnego ksiądz będzie uroczyście ogłaszał tzw. zapowiedzi ceremonii. Zapowiedzi przedślubne są częścią niedzielnej Mszy Świętej i bardzo możliwe, że duchowy w tym czasie poprosi parę młodą o obecność w nabożeństwie.

Krok 4: Kurs przedmałżeński i spotkania w poradni rodzinnej

Kolejnym krokiem są kursy przedmałżeńskie i spotkania w poradni rodzinnej. Warto pamiętać, że istnieją przyśpieszone (np. weekendowe) kursy małżeńskie. Ogólnym zadaniem nauk jest przygotowanie pary młodej do trudów, które mogą napotkać na swojej wspólnej drodze. W poradni rodzinnej przyszli małżonkowie skupią się na aspektach związanych z planowaniem rodziny.

Krok 5: Ponowna wizyta w kancelarii parafii

Na tydzień przed ślubem należy ponownie stawić się w parafii, aby poświadczyć dopełnienie wszystkich formalności i dokonać tzw. aktu ślubu. Na spotkanie należy przygotować: dowody osobiste, potwierdzenia ukończenia nauk przedmałżeńskich i spotkań poradni rodzinnej, potwierdzenie zapowiedzi.
W przypadku ślubu konkordatowego niezbędne będzie zaświadczenie z Urzędu Stanu Cywilnego, a podczas przygotowywań do ślubu jednostronnego – poświadczenie dyspensy.

Krok 6: Spowiedź i nabożeństwo w dniu ślubu

Ostatnim etapem w kierunku ślubu kościelnego jest odbycie spowiedzi. Zazwyczaj jest ona ustalana na kilka dni lub dzień od daty uroczystości. Podczas ślubu wystarczy już tylko oficjalny podpis pary młodej i świadków w księdze metrykalnej.

Świadkowie na ślubie kościelnym

Wokół obecności świadków ślubu kościelnego ukształtowało się wiele mitów. Niektórzy sądzą, że świadek na ślubie musi być bierzmowany lub nie może być innej wiary. Na szczęście w tej kwestii Kościół katolicki jest dość elastyczny.
Świadkowie muszą być pełnoletni i posiadać ważny dowód osobisty lub paszport. Nie istnieją żadne wytyczne dotyczące stanu cywilnego świadka i świadkowej. Co więcej, w Kościele katolickim nie powstała również reguła, która narzuca wiarę potencjalnym świadkom ślubu w kościele. Zatem za parą młodą mogą stać osoby wierzące i niewierzące.

Ślub kościelny w plenerze

Plenerowy ślub kościelny teoretycznie jest możliwy, jednak w praktyce trudny do zrealizowania, ponieważ Kodeks Prawa Kanonicznego w art. 1118 § 1 jasno oświadcza, że:

„Małżeństwo pomiędzy katolikami lub między stroną katolicką i niekatolicką ochrzczoną, winno być zawierane w kościele parafialnym; w innym kościele lub kaplicy może być zawierane za zezwoleniem ordynariusza miejsca lub proboszcza”.

Udzielenie sakramentu małżeństwa poza murami kościoła wymaga zgody miejscowego ordynariusza. Taki ślub nie może odbyć się w każdej przestrzeni blisko natury. Ślub kościelny w plenerze to nadal poszukiwanie świętego miejsca. Może to być np. niewielka kapliczka na leśnym pagórku.

Ile kosztuje ślub kościelny?

Ślub kościelny bardzo często okazuje się droższy niż cywilny. Największe wydatki dotyczą całej ceremonii (obsługi). Osoby, które decydują się na zawarcie małżeństwa pod ołtarzem, muszą liczyć się z udzieleniem wynagrodzenia za pracę: księdza, kościelnego, organisty, ewentualnie ministranta.
Często to kwoty „co łaska”, jednak młode pary deklarują, że do koperty dla księdza wkładają 500-1500 zł, a dla organisty 200-500 zł. Dlatego już wiadomo, że ślub kościelny kosztuje nie setki, a tysiące złotych.
Ponadto koszty można podzielić na formalne, czyli konieczne – związane z dokumentacją, ale i dodatkowe – nieobowiązujące.

Koszty formalności

Co należy opłacić przed ślubem kościelnym?

• Dokumenty z Urzędu Stanu Cywilnego (ślub konkordatowy) – 84 zł,
• odpisy aktów chrztu – ok. 50 zł od osoby,
• odpisy aktów urodzenia – ok. 20 zł od osoby,
• kursy przedmałżeńskie – ok. 0-200 zł,
• zapowiedzi – ok. 50-300 zł,
• licencja na ślub poza parafiami narzeczonych – ok. 50-200 zł.

Dodatkowe wydatki

Jeżeli para młoda marzy o tym, aby kościół w dniu ślubu prezentował się wyjątkowo, musi spodziewać się dodatkowych wydatków związanych z dekoracją np. kwiaty, dywan, ślubne ozdoby. Sprzątanie po uroczystości to w wielu parafiach również dodatkowe koszty rzędu 100-200 zł. Warto również zastanowić się nad usługą fotografa.

Jak unieważnić ślub kościelny?

Nie da się rozwiązać związku małżeńskiego, ale można starać się o orzeczenie nieważności sakramentu małżeństwa przed sądem kościelnym. To proces, którego celem jest udowodnienie, że związek sakramentalny został zawarty w wadliwy sposób, czyli nie miał prawa zaistnieć. Warto zaznaczyć, że orzeczenie rozwodu cywilnego nie jest równoznaczne z kościelnym stwierdzeniem nieważności małżeństwa.
Proces kościelny rozpoczyna się od złożenia skargi z konkretnym powodem starań o unieważnienie ślubu kościelnego. Argumentami za uzyskaniem orzeczenia mogą być:

• błędy podczas zawarcia małżeństwa,
• uzależnienia różnego rodzaju,
• pokrewieństwo lub powinowactwo małżonków,
• zaburzenia na tle psychicznym, czy też umysłowym,
• uprzednia i trwała impotencja,
• przysięga składana bez woli,
• zbyt młody wiek pary młodej.

Sąd biskupi wydaje orzeczenie po osobnym przesłuchaniu świadków i zakończeniu procesu, Na ostateczną decyzję niektórzy małżonkowie czekają nawet 3 lata! Uzyskanie unieważnienia umożliwia stroną procesu ponowne zawarcie związku w Kościele katolickim.