Egzema bez tajemnic: co naprawdę działa, a co szkodzi skórze

Egzema, znana również jako wyprysk, to jedno z najczęstszych schorzeń dermatologicznych, które może dotykać osoby w każdym wieku. Choroba ta objawia się stanem zapalnym skóry, prowadzącym do jej zaczerwienienia, suchości oraz uporczywego świądu. W zależności od rodzaju egzemy zmiany skórne mogą pojawiać się na różnych partiach ciała, takich jak twarz, dłonie czy nogi.

Spis treści:

1. Rodzaje egzemy
2. Egzema u dzieci i dorosłych
3. Przyczyny powstawania egzemy
4. Objawy egzemy
5. Diagnostyka egzemy
6. Metody leczenia egzemy
7. Pielęgnacja skóry z egzemą

Rodzaje egzemy

Egzema to termin obejmujący różne schorzenia skóry o podobnych objawach, ale różniące się przyczynami i mechanizmami powstawania. Najczęściej wymienia się trzy rodzaje egzemy.

Egzema atopowa

Egzema atopowa, znana również jako atopowe zapalenie skóry (AZS), jest przewlekłą chorobą zapalną skóry o podłożu alergicznym. Często występuje u osób z predyspozycjami genetycznymi do chorób atopowych, takich jak astma czy katar sienny. Objawia się suchą, swędzącą skórą oraz nawracającymi stanami zapalnymi.​

Egzema kontaktowa

Egzema kontaktowa dzieli się na alergiczną i niealergiczną. Alergiczna egzema kontaktowa występuje w wyniku reakcji alergicznej na substancję, z którą skóra miała kontakt, np. nikiel, lateks czy kosmetyki. Niealergiczna, zwana również wypryskiem z podrażnienia, pojawia się na skutek działania drażniących substancji chemicznych, takich jak detergenty czy rozpuszczalniki.​

Egzema łojotokowa

Egzema łojotokowa, inaczej łojotokowe zapalenie skóry, związana jest z nadmiernym wydzielaniem sebum i obecnością drożdżaków Malassezia. Charakteryzuje się żółtawymi, tłustymi łuskami na zaczerwienionej skórze, najczęściej w okolicach owłosionej skóry głowy, twarzy oraz klatki piersiowej.​

Egzema u dzieci i dorosłych

Egzema często pojawia się już w okresie niemowlęcym, szczególnie w postaci atopowego zapalenia skóry. Objawy zwykle lokalizują się na policzkach, czole i owłosionej skórze głowy. Wraz z wiekiem zmienia się lokalizacja zmian – u starszych dzieci są to często zgięcia łokci i kolan.

U dorosłych egzema często przybiera formę przewlekłą, z okresami remisji i nawrotów. Objawy mogą obejmować dłonie, szyję, powieki i okolice ust. Przebieg może być trudniejszy do opanowania i wymagać intensywniejszego leczenia.

Przyczyny powstawania egzemy

Przyczyny egzemy są złożone i mogą obejmować kombinację czynników genetycznych, środowiskowych oraz immunologicznych.

Czynniki genetyczne

Predyspozycje genetyczne odgrywają istotną rolę w rozwoju egzemy, zwłaszcza atopowego zapalenia skóry. Osoby, w których rodzinach występowały choroby atopowe, mają większe ryzyko zachorowania na egzemę.​

Czynniki środowiskowe

Kontakt z substancjami drażniącymi, takimi jak detergenty, mydła czy chemikalia, może prowadzić do uszkodzenia bariery skórnej i wywołać objawy egzemy. Ponadto, zmiany temperatury, wilgotności oraz zanieczyszczenie powietrza mogą nasilać objawy choroby.​

Alergeny kontaktowe i pokarmowe

Alergeny, zarówno kontaktowe (np. metale, kosmetyki), jak i pokarmowe (np. mleko, orzechy), mogą wywoływać reakcje alergiczne prowadzące do rozwoju egzemy. Układ odpornościowy reaguje nadmiernie na te substancje, co prowadzi do stanu zapalnego skóry.​

Objawy egzemy

Objawy egzemy mogą różnić się w zależności od jej rodzaju, jednak do najczęściej występujących należą zmiany na skórze, jej świąd i suchość.

Zmiany skórne

Egzema objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem oraz obecnością grudek i pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym. Zmiany te mogą pękać, tworząc sączące się nadżerki, które następnie pokrywają się strupami.​

Świąd i pieczenie

Intensywny świąd jest jednym z najbardziej uciążliwych objawów egzemy. Drapanie swędzących miejsc może prowadzić do uszkodzenia skóry i wtórnych infekcji bakteryjnych.​

Suchość i łuszczenie się skóry

Skóra dotknięta egzemą często jest sucha, szorstka i łuszcząca się, co wynika z uszkodzenia bariery skórnej i utraty wilgoci.​

Diagnostyka egzemy

Rozpoznanie egzemy opiera się na ocenie klinicznej oraz dodatkowych badaniach.

Wywiad lekarski

Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący objawów, ich nasilenia, czasu trwania oraz ewentualnych czynników wywołujących lub nasilających zmiany skórne.​

Testy alergiczne

W przypadku podejrzenia alergicznego podłoża egzemy, wykonuje się testy skórne lub oznaczenie poziomu swoistych przeciwciał IgE w surowicy krwi, aby zidentyfikować potencjalne alergeny wywołujące reakcję.​

Badania dodatkowe

W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy diagnoza jest niejasna, lekarz może zlecić biopsję skóry w celu wykluczenia innych schorzeń dermatologicznych o podobnym obrazie klinicznym, takich jak łuszczyca czy liszaj płaski.

Metody leczenia egzemy

Leczenie egzemy zależy od jej rodzaju, nasilenia objawów oraz czynników wywołujących. Terapia powinna być kompleksowa i długofalowa, obejmując zarówno leczenie objawowe, jak i eliminację czynników zaostrzających.

Leczenie farmakologiczne

W leczeniu egzemy stosuje się różne grupy leków, m.in.:

• kortykosteroidy miejscowe – to najczęściej stosowane leki przeciwzapalne, skutecznie zmniejszające rumień, obrzęk i świąd. Należy je jednak stosować z umiarem, ponieważ długotrwałe ich używanie może prowadzić do ścieńczenia skóry.
• inhibitory kalcyneuryny (np. takrolimus, pimekrolimus) – alternatywa dla sterydów, szczególnie w leczeniu delikatnych obszarów skóry, takich jak twarz i powieki.
• leki przeciwhistaminowe – łagodzą świąd i poprawiają jakość snu, zwłaszcza w przypadkach nasilonych objawów.
• antybiotyki – stosowane w przypadku wtórnych infekcji bakteryjnych wywołanych przez drapanie.
• leki immunosupresyjne (np. cyklosporyna) – zarezerwowane dla ciężkich przypadków egzemy opornych na standardowe leczenie.

Fototerapia

W umiarkowanych i ciężkich przypadkach egzemy skuteczne może być naświetlanie skóry promieniami UVB lub UVA w połączeniu z lekami światłouczulającymi (PUVA). Fototerapia zmniejsza stan zapalny i świąd, ale powinna być prowadzona pod ścisłą kontrolą dermatologiczną.

Pielęgnacja skóry z egzemą

Skuteczna pielęgnacja skóry z egzemą to kluczowy element terapii. Wymaga ona regularności i dostosowania kosmetyków do potrzeb wrażliwej, atopowej skóry.

Stosowanie emolientów

Emolienty, czyli preparaty nawilżające i natłuszczające, powinny być stosowane minimum dwa razy dziennie. Pomagają one odbudować barierę hydrolipidową skóry, łagodzą suchość i chronią przed podrażnieniami.

Unikanie czynników drażniących

Ważne jest unikanie:

• drażniących detergentów i środków czystości,
• tkanin syntetycznych lub wełnianych,
• nadmiernie gorących kąpieli,
• perfumowanych kosmetyków.

Zamiast tego warto wybierać hipoalergiczne środki do mycia i prania oraz stosować odzież z bawełny.

Znaczenie odpowiedniej diety

Niektóre osoby z egzemą mogą doświadczać nasilenia objawów po spożyciu określonych pokarmów, takich jak:

• mleko krowie,
• jajka,
• orzechy,
• soja,
• pszenica.

W takich przypadkach warto rozważyć wykonanie testów alergicznych i skonsultować dietę z alergologiem lub dietetykiem.