Rodzaje pryszczy i przyczyny powstawania. Sprawdź, czy nie popełniasz tych błędów w pielęgnacji

Rodzaje pryszczy można podzielić na kilka podkategorii. To powszechny problem dermatologiczny, który dotyka nie tylko młodzież, ale również dorosłych. Rodzaje pryszczy różnią się nie tylko wyglądem, ale i przyczynami powstawania. Poznanie ich specyfiki jest kluczowe do wdrożenia skutecznej pielęgnacji i terapii dermatologicznej.

Spis treści:

1. Czym są pryszcze i jak powstają?
2. Podział zmian trądzikowych
3. Metody leczenia pryszczy
4. Zapobieganie powstawaniu różnych rodzajów pryszczy
5. Kiedy udać się do specjalisty?

Czym są pryszcze i jak powstają?

Pryszcze są objawem choroby skóry zwanej trądzikiem pospolitym. Różnorodność objawów klinicznych sprawia jednak, że nie każde zaczerwienienie lub grudka oznacza to samo. Główną rolę w ich powstawaniu odgrywają cztery mechanizmy:

• nadmierna produkcja sebum przez gruczoły łojowe,
• nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych,
• kolonizacja przez bakterie Cutibacterium acnes,
• reakcja zapalna organizmu.

Ujścia gruczołów łojowych zostają zablokowane przez mieszankę martwych komórek naskórka i łoju, co sprzyja tworzeniu się mikrozaskórników – pierwotnej zmiany trądzikowej. Gdy do tego procesu dołączą bakterie, rozwija się stan zapalny, który może prowadzić do powstawania bardziej złożonych zmian, jak krosty, czy guzki.

Trądzik ma złożoną etiologię – wpływają na niego czynniki hormonalne (szczególnie androgeny), predyspozycje genetyczne, dieta o wysokim indeksie glikemicznym, stres, a także stosowanie nieodpowiednich kosmetyków. Odróżnienie typów pryszczy jest kluczowe dla oceny ciężkości trądziku i wdrożenia skutecznej terapii.

Podział zmian trądzikowych

Zmiany trądzikowe dzieli się na niezapalne i zapalne, co ma znaczenie diagnostyczne i terapeutyczne.

Zmiany niezapalne to zaskórniki – otwarte i zamknięte, które są zwykle pierwszymi widocznymi objawami trądziku. Często występują na czole, nosie i brodzie – tzw. strefie T, gdzie gruczoły łojowe są najbardziej aktywne.

Zmiany zapalne obejmują natomiast grudki, krosty, guzki i cysty – są bardziej zaawansowane i bolesne, a ich leczenie wymaga często interwencji dermatologicznej. Pryszcze to potoczne określenie na wszelkie zmiany trądzikowe, które są widoczne na powierzchni skóry – najczęściej jednak odnosi się ono właśnie do zmian zapalnych.

Wyróżnienie tych dwóch głównych kategorii pozwala zrozumieć, dlaczego u niektórych osób występują tylko niewielkie zaskórniki, a u innych głębokie ropnie. Wraz z rozwojem choroby, jedna forma może przekształcać się w kolejną, co świadczy o progresji schorzenia.

Zaskórniki otwarte (wągry)

Zaskórniki otwarte powstają wtedy, gdy ujście mieszka włosowego pozostaje otwarte, a zgromadzona wewnątrz keratyna i łój utleniają się pod wpływem powietrza, co nadaje im charakterystyczny ciemny kolor. Wbrew powszechnemu przekonaniu, ich barwa nie wynika z zanieczyszczeń, lecz z oksydacji melaniny. Są stosunkowo łatwe do usunięcia metodami kosmetycznymi lub dermokosmetykami zawierającymi kwas salicylowy czy retinoidy.

Zaskórniki zamknięte (białe główki)

Zaskórniki zamknięte to maleńkie grudki podskórne o białym lub cielistym zabarwieniu. Powstają, gdy ujście mieszka włosowego zostaje całkowicie zablokowane. Są trudniejsze do usunięcia niż otwarte, często wymagają długofalowego leczenia retinoidami lub zabiegów oczyszczania u kosmetologa. Nieleczone mogą przekształcić się w zmiany zapalne.

Grudki

Grudki są wyrazem zapalenia w obrębie mieszka włosowego. To twarde, zaczerwienione zmiany, często bolesne przy dotyku. Nie zawierają treści ropnej i są objawem średnio zaawansowanego trądziku zapalnego. Leczenie zwykle obejmuje miejscowe stosowanie retinoidów i preparatów przeciwzapalnych, a w cięższych przypadkach antybiotykoterapię.

Krosty

Krosty zawierają ropną treść – są to zmiany typowe dla trądziku o charakterze zapalnym. Powstają, gdy proces zapalny pogłębia się i prowadzi do nagromadzenia neutrofili. Krosty mogą być pojedyncze lub występować licznie. Ich obecność wiąże się z wyższym ryzykiem powstawania przebarwień pozapalnych i blizn.

Guzki

Guzki to duże, głęboko umiejscowione zmiany zapalne, które są wyjątkowo bolesne i twarde. Tworzą się wskutek intensywnej reakcji zapalnej, obejmującej głębsze warstwy skóry właściwej. Wymagają leczenia ogólnoustrojowego – najczęściej doustnych antybiotyków lub izotretynoiny.

Cysty

Cysty to najcięższa forma trądziku. Są to torbiele wypełnione ropą i masami martwiczymi, otoczone grubą ścianą zapalną. Często zlewają się w większe ogniska zapalne, pozostawiając blizny zanikowe lub przerostowe. Wymagają natychmiastowej konsultacji dermatologicznej i leczenia izotretynoiną lub chirurgicznego opracowania.

Metody leczenia pryszczy

Skuteczne leczenie pryszczy zależy od typu zmian, ich lokalizacji i intensywności. W przypadku łagodnych postaci wystarczające może być leczenie miejscowe – retinoidami (np. adapalenem), kwasem azelainowym lub nadtlenkiem benzoilu.

W zmianach zapalnych stosuje się miejscowe antybiotyki (klindamycynę) lub preparaty złożone. Cięższe postacie wymagają terapii doustnej – antybiotykami (np. tetracykliną), lekami hormonalnymi (np. antykoncepcja u kobiet) lub izotretynoiną, będącą najbardziej skuteczną formą terapii dla trądziku torbielowatego.

Oprócz leczenia farmakologicznego, bardzo ważna jest odpowiednia pielęgnacja – delikatne oczyszczanie skóry, stosowanie niekomedogennych kremów i unikanie kosmetyków zawierających alkohol, które mogą podrażniać skórę. Wskazane są również zabiegi kosmetologiczne, takie jak peelingi chemiczne, mikronakłuwanie czy laseroterapia.

Zapobieganie powstawaniu różnych rodzajów pryszczy

Profilaktyka trądziku opiera się na codziennych nawykach pielęgnacyjnych i odpowiednim stylu życia. Dieta ma istotny wpływ na stan skóry – badania wykazały, że produkty o wysokim indeksie glikemicznym (np. słodycze, białe pieczywo) mogą zaostrzać trądzik. Podobnie produkty mleczne, szczególnie mleko odtłuszczone, mogą wpływać na poziom androgenów.

Równie ważny jest dobór odpowiednich kosmetyków – należy wybierać produkty oznaczone jako „niekomedogenne”, które nie blokują porów. Należy unikać nadmiernego oczyszczania, które może prowadzić do przesuszenia i nadprodukcji sebum. Kluczowe jest także niedotykanie twarzy brudnymi rękami i regularna zmiana poszewki na poduszce.

Kiedy udać się do specjalisty?

Wizytę u dermatologa należy rozważyć, gdy domowe sposoby i kosmetyki nie przynoszą efektów po kilku tygodniach stosowania. Szczególnie niepokojące są zmiany zapalne, guzki i cysty, które mogą prowadzić do bliznowacenia. Specjalista może zalecić szczegółowe badania hormonalne, jeśli istnieje podejrzenie trądziku o podłożu endokrynologicznym.

Leczenie farmakologiczne, szczególnie izotretynoiną, powinno być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza ze względu na możliwe działania niepożądane. Zaniedbanie zaawansowanych zmian trądzikowych może prowadzić do trwałych przebarwień, dlatego warto zaopiekować się swoją skórą w sposób kompleksowy.