Świąd skóry – co oznacza swędzenie i jak sobie z nim poradzić?

Świąd skóry najczęściej jest wynikiem grzybicy, zapalenia skóry, alergii oraz przesuszenia i podrażnienia naskórka. Nierzadko wynika też z nieprzyjaznych warunków atmosferycznych, takich jak mróz i wiatr oraz z noszenia sztucznych tkanin. Swędzenie skóry można zniwelować przez odpowiednią pielęgnację – lepiej zrezygnować z mydła, warto regularnie nakładać balsamy natłuszczające i unikać chemicznych środków czystości. Jeśli jednak domowe sposoby na świąd nie pomogą, jak najszybciej udajcie się do dermatologa.

Spis treści:

1. Czym jest świąd skóry?
2. Objawy świądu skóry
3. Przyczyny świądu skóry
4. Swędzenie skóry głowy
5. Swędzenie skóry w ciąży
6. Domowe sposoby na świąd skóry
7. Leczenie świądu skóry
8. Jakie badania diagnostyczne wykonuje się na swędzenie skóry?

Czym jest świąd skóry?

Świąd skóry to nieprzyjemne uczucie, które powoduje odruch drapania się. To dość częsta dolegliwość, która (choć pogarsza jakość życia), zazwyczaj nie jest związana z żadnym poważnym problemem i można wyleczyć ją w domu. Zdarza się jednak, że świąd spowodowany jest stanem chorobowym, z którym trzeba będzie udać się do lekarza.

Objawy świądu skóry

Już wiecie, że świąd skóry to uciążliwe uczucie swędzenia. Tej nieprzyjemnej dolegliwości mogą towarzyszyć również:

• zaczerwienienie skóry,
• popękana, sucha skóra,
• łuszcząca się skórą,
• guzy, plamy lub pęcherze.

Sucha skóra jest też bardziej podatna na infekcję.

Kluczowe jest miejsce występowania świądu. Miejscowe prawdopodobnie świadczy o chorobie dermatologicznej. Może być też związane z różnego rodzaju zakażeniami, atopowym zapaleniem skóry, łuszczącą czy ukąszeniem owada. Miejscowy świąd towarzyszy też reakcjom związanym z układem immunologicznym. Może świadczyć też o nieprawidłowej pielęgnacji albo być wynikiem oparzenia słonecznego.

Gdy świąd występuje na całym ciele może mieć to związek z chorobą ogólnoustrojową. Taki objaw możemy zaobserwować też w przypadku niektórych chorób psychicznych. Może to być też reakcja na niektóre leki.

Często nasilenie objawy następuje wieczorem i w nocy przed snem. Nie do końca wiadomo, dlaczego tak się dzieje. Specjaliści podejrzewają jednak, że może to wynikać z chwilowego wzrostu temperatury, który potęguje swędzenie.

Przyczyny świądu skóry

Swędzenie może mieć różnorodne przyczyny. Świąd skóry może wynikać z podrażnienia lub zapalenia skóry oraz chorób skórnych lub wewnętrznych. Jeśli mimo odpowiedniej pielęgnacji problem nie ustaje, trzeba jak najszybciej skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub dermatologiem.

Do częstych przyczyn swędzenia zaliczana jest grzybica. Najczęściej zakażenie występuje na skórze dłoni, stóp lub okolic intymnych. Jeśli swędzeniu towarzyszą czerwone plamy i łuszczenie się skóry, mogą być to objawy łuszczycy.

Skóra może nadmiernie swędzieć z powodu łuszczycy. Nieprzyjemne objawy zazwyczaj nasilają się w nocy, przez co mogą prowadzić do przebudzenia. Powodem świądu może być też wszawica lub świerzb. W tym pierwszym przypadku do zakażenia dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą zarażoną lub jej rzeczami. Objawia się świądem, ale też obecnością wszy i gnid na skórze głowy. Świerzb nasila się przede wszystkim w nocy. Jednym z charakterystycznych objawów tej choroby są drobne krostki, strupki i przeczosy.

Inna częsta przyczyną świądu to atopowe zapalenie skóry i kontaktowe zapalenie skóry. Ta pierwsza jest chorobą przewlekłą i mogą jej towarzyszyć takie objawy podrażnienia skóry, jak otarcia czy zliszajowacenie. Tą drugą powoduje kontakt z alergenem bądź substancją drażniącą. Objawia się nie tylko świądem, ale i wysypką po bezpośrednim kontakcie z substancją.

Punktowe swędzenie skóry może być również objawem wyprysku lub innego stanu zapalnego skóry. Wskazywać na to mogą czerwone lub różowe, swędzące plamy. Mogą to być jednak również objawy bezpośredniego kontaktu z trującą rośliną.

Inne najczęstsze przyczyny świądu skóry to:

• łupież,
• pokrzywki
• ospa wietrzna lub półpasiec,
• żółtaczka,
• mocznica,
• trądzik różowaty,
• zespół rakowiaka,
• cukrzyca (czasem objawia się uporczywym świądem skóry bez żadnych innych symptomów),
• choroba Hashimoto, nadczynność tarczycy,
• przewlekła choroba nerek lub efekt dializ (to tzw. świąd mocznicowy),
• niedobory żelaza oraz witamin z grupy B,
• nieodpowiednia pielęgnacja,
• przesuszenie lub odwodnienie skóry,
• golenie na sucho.

Zimą skóra bardzo często jest przesuszona i podrażniona. Wynika to z bardzo niekorzystnych warunków atmosferycznych, takich jak silny mróz, wiatr, a także działanie kaloryferów. Nagłe zmiany temperatury bardzo negatywnie wpływają na kondycję naszej skóry. Szczególnie narażone są na to dłonie, a także twarz.

Przy wysokich temperaturach również może pojawić się świąd skóry, lecz wynika on z zupełnie innych przyczyn. Najczęściej pojawia się, gdy temperatury są bardzo wysokie, a my nosimy sztuczne materiały, takie jak poliester, lycra i elastan. Podczas upałów warto postawić na naturalne przewiewne tkaniny, takie jak bawełna, len czy jedwab, dobrze powinna się sprawdzić także wiskoza.

Swędzenie skóry głowy

Swędzenie skóry głowy to zwykle objaw łupieżu, ale nie tylko. Świąd skóry może być spowodowany również AZS, łuszczycą, łojotokowym zapaleniem skóry głowy albo alergią kontaktową czy nieprawidłową pielęgnacją. Sposób leczenia zależy oczywiście od przyczyny problemu. Pomocne na pewno będą odpowiednie kosmetyki do pielęgnacji włosów, w tym przede wszystkim szampony przeciwłupieżowe z kwasem salicylowym czy cynkiem.

Zobacz też: Swędzenie skóry głowy - skąd się bierze?

Swędzenie skóry w ciąży

Na swędzenie skóry bardzo często uskarżają się kobiety w ciąży. Zazwyczaj jest to jednak niegroźna dolegliwość spowodowana naciąganiem i napinaniem skóry na brzuchu, piersiach, udach czy pośladkach. Świąd pojawia się zwykle w II i III trymestrze i całkowicie ustępuje po porodzie.

Dużo poważniejszym problemem jest świąd, który pojawia się na dłoniach oraz stopach i nasila się w nocy. To mogę być objawy cholestazy ciężarnych. Choroba ta może doprowadzić do przedwczesnego porodu, wad płodu, a nawet zgonu wewnątrzmacicznego. Występuje u 1–4% ciężarnych. W przypadku swędzenia skóry w ciąży, koniecznie trzeba się skonsultować z lekarzem.

Domowe sposoby na świąd skóry

Swędzenie skóry może być często wynikiem nieprawidłowej pielęgnacji lub podrażnienia jej przez czynniki zewnętrzne. Istnieje kilka sposób, by złagodzić objawy i przywrócić dobrą kondycję skórze. Przede wszystkim pamiętaj jednak o tym, by się nie drapać. To tylko pogorszy swędzenie, a nawet może uszkodzić skórę i doprowadzić do zakażenia. Regularnie przycinaj paznokcie, żeby uniknąć ryzyka zadrapań. Dobrym pomysłem jest też przykładanie chłodnych kompresów lub bandaży do swędzących miejsc. Nie tylko przyniesie to ulgę, ale też powstrzyma przed drapaniem się. Inne pomocne pomysły, to:

• Delikatne oczyszczanie skóry: w przypadku świądu używajcie delikatnych mydeł i środków myjących. Zdecydowanie powinniście unikać popularnych mydeł w kostce, takich jak białe mydło sodowe czy szare mydło potasowe. Mają one odczyn zasadowy, przez co skrajnie przesuszają skórę i niszczą barierę hydrolipidową, która chroni naskórek przed drobnoustrojami i czynnikami zewnętrznymi.
• Nawilżające kosmetyki hipoalergiczne: balsamy, kremy i maści. Powinny być to produkty hipoalergiczne, które zawierają emolienty i nie pogorszą objawów w razie, gdyby świąd wynikał z problemów alergicznych. Działają łagodząco i kojąco, a także zmniejszają uczucie nadmiernego napięcia skóry. W naszym domu nie powinno zabraknąć oleju rzepakowego, bogatego w naturalną witaminę E i sterole, który łagodzi wszelkie podrażnienia, zaczerwienia i miejscowe stany zapalne. Równie dobrze sprawdzi się olej z konopi bogaty w kwasy nasycone, witaminę A, D, E i cenne minerały takie, jak magnez, potas, sód, wapń, cynk i fosfor. Skutecznie chroni przed czynnikami zewnętrznymi i przed utratą wody. Warto też mieć kosmetyki z mocznikiem i/lub pantenolem, które łagodzą podrażnienia, a także z masłem shea i gliceryną o działaniu nawilżającym, natłuszczającym i ochronnym.

• Unikanie środków chemicznych: przy sprzątaniu środkami chemicznymi zawsze należy używać rękawiczek ochronnych. Takie substancje są niebezpiecznie nie tylko dla skóry, ale również dla zdrowia. Alternatywą jest stosowanie samodzielnie przygotowanych środków do sprzątania (np. na bazie sody i octu) lub ekologicznych, naturalnych środków czystości.
• Kąpiele lecznicze: z olejkami eterycznymi, płatkami owsianymi czy sodą oczyszczoną. Złagodzą objawy i nawilżą skórę. Dobrym pomysłem jest też chłodzenie skóry np. poprzez chłodną kąpiel
• Regularne wietrzenie mieszkania. W ten sposób pozbędziesz się potencjalnych alergenów i czynników drażniących.
• Utrzymywanie odpowiedniej temperatury i wilgotności powietrza w pomieszczaniach i ubieranie się adekwatnie do pogody: tak, aby uniknąć przegrzania i pocenia się.
• Odpoczynek.

Leczenie świądu skóry

Jeśli przyczyną świądu są choroby skórne lub wewnętrzne, jedynym sposobem na uporanie się z problemem jest wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Często zdarza się tak, że swędzenie nadchodzi niespodziewanie i nie znacie jego przyczyny. Warto wtedy zastanowić się, czy w ostatnim czasie nie kupiliście nowych ubrań, proszków czy płynów do płukania. Może być to bowiem alergia kontaktowa.

W leczeniu świądu stosuje się leki miejscowe, m.in.:

• kremy przeciwgrzybiczne, które zmniejszą swędzenie skóry;
• kremy steroidowe, które zmniejszają obrzęk i stan zapalny;
• środki znieczulające, które tymczasowo łagodzą ból i swędzenie.

W niektórych przypadkach konieczne mogą okazać się leki doustne. Specjalne preparaty, które mają łagodzić podrażnienie i swędzenie skóry znajdziesz w aptekach. Leczenie świądu obejmuje także terapię światłem, zwaną inaczej fototerapią, i terapię behawioralną, która ma pomóc w walce ze stresem.

Oczywiście odpowiednią terapię zawsze dobiera lekarz.

Jakie badania diagnostyczne wykonuje się na swędzenie skóry?

Jeśli żadne sposoby na świąd skóry nie przynoszą efektu, a objawy utrzymują się przed ponad tydzień koniecznie udaj się do lekarza. Nie zwlekaj z wizytą również, gdy towarzyszące mu objawy nie pozwalają ci normalnie funkcjonowania w ciągu dnia i budzisz się w ciągu nocy. Twój niepokój powinny wzbudzić również takie objawy jak rozległe zmiany skórne, gorączka, zmęczenie, problemy z wypróżnianiem, utrata masy ciała, żółtaczka.

Podczas wizyty lekarskiej, specjalista na pewno zapyta cię o początek objawów i czas ich trwania. Będzie chciał poznać też charakter świądu, jego lokalizację, czynniki nasilające łub łagodzące. Opowiesz mi, jakie podjęłaś dotychczas działania w celu zwalczania świądu i domowymi sposobami i czy cokolwiek przyniosło ci choć chwilową ulgę. Dobrze się zastanów, czy zmieniałaś ostatnio kosmetyki do pielęgnacji, mycia, prania lub czyszczenia.

Lekarz na pewno skieruje cię na badanie fizykalne, czasem niezbędna może okazać się również badanie dodatkowe. Z kolei, gdy zachodzi podejrzenie reakcji alergicznej, a nie wiemy, jaki alergen ją powoduje, należy wykonać testy płatkowe. Pacjenci uskarżający się na świąd skóry mogą też spodziewać się pełnej morfologii krwi, badania kału na obecność pasożytów, badania czynności wątroby, nerek i tarczycy, a także prześwietlenia klatki piersiowej.