Trądzik – dlaczego powstaje i jak się go pozbyć?

Trądzik może mieć łagodną postać zaskórnikową, w której głównie na twarzy widoczne są zamknięte i otwarte zaskórniki. Niestety może też przybrać ciężką odmianę, z bolesnymi, ropnymi torbielami pokrywającymi nie tylko twarz, ale też, plecy, ramiona i dekolt. O ile z łagodnym trądzikiem poradzicie sobie, stosując odpowiednie kosmetyki, o tyle trądzik o ciężkim przebiegu wymaga leczenia pod okiem dermatologa.

Spis treści:

1. Przyczyny trądziku
2. Rodzaje i objawy trądziku
3. Kosmetyki na trądzik
4. Maści na trądzik
5. Domowe sposoby na trądzik
6. Dieta na trądzik
7. Leczenie trądziku

Przyczyny trądziku

Trądzik jest bardzo złożonym i skomplikowaną chorobą dermatologiczną, do której powstania przyczynia się wiele różnych czynników. Ta złożoność problemu sprawia, że wyleczenie trądziku jest nieraz dużym wyzwaniem i trwa wiele miesięcy, a nawet lat. Najważniejsze przyczyny powstawania trądziku to:

• zaburzenia hormonalne – podwyższony poziom androgenów wpływa na nasilenie wydzielania sebum przez gruczoły łojowe, na ich pracę wpływ ma również progesteron i prolaktyna, dlatego trądzik hormonalny nie jest zarezerwowany wyłącznie dla okresu dojrzewania, ale pojawia się też jako trądzik w ciąży.
• wzmożona produkcja sebum – trądzik to domena cery tłustej, w przypadku której zaburzona jest praca gruczołów łojowych; nadmiar wydzieliny zapycha ich ujścia, prowadząc do zaczopowania mieszków włosowych i powstawania trądzikowych zmian; do wzmożonej produkcji łoju przyczyniają się nie tylko hormony, ale też niewłaściwa pielęgnacja, np. nadmierne przesuszanie skóry.
• zaburzenia keratynizacji ujść gruczołów łojowych – nieprawidłowe rogowacenie naskórka, a szczególnie komórek w obrębie gruczołów łojowych, prowadzi do zablokowania ich ujść i w efekcie do gromadzenia się nadmiaru wydzieliny w obrębie mieszka włosowego.
• nadmierne namnażanie się bakterii Cutibacterium acnes (dawniej Propionibacterium acnes) – bakterie te są naturalnym elementem flory powierzchni skóry, jednak w sprzyjających warunkach (takich jak zwiększona ilość sebum) nadmiernie się namnażają, prowadząc do rozwoju stanu zapalnego.

Mechanizm powstawania trądziku wiąże się więc z czterema głównymi czynnikami: nadmiarem sebum, zablokowaniem ujść gruczołów łojowych, namnażaniem się bakterii i w rezultacie z powstaniem w zaczopowanym mieszku włosowym stanu zapalnego. Istnieją również pewne nawyki i błędy, które nie tyle są przyczyną trądziku, co w znacznym stopniu mogą go nasilać. Są to między innymi:

• dieta obfitująca w węglowodany i produkty wysoko przetworzone;
• przewlekły stres – kortyzol pobudza do pracy gruczoły łojowe;
• częste dotykanie twarzy dłońmi, trzymanie telefonu blisko skóry;
• rozdrapywanie i wyciskanie zmian trądzikowych;
• przebywanie w zanieczyszczonym środowisku – osadzający się na skórze kurz, pył i toksyny sprzyjają powstawaniu stanów zapalnych i zapychaniu porów;
• nadmierne wystawianie skóry na promieniowanie UV – opalanie przynosi tylko przejściową poprawę kondycji skóry, tak naprawdę nadmiernie ją wysusza i potęguje wydzielanie sebum;
• stosowanie kosmetyków zapychających pory (komedogennych) i wysuszających (np. z alkoholem, mydeł zasadowych).

Rodzaje i objawy trądziku

Trądzik można sklasyfikować według kilku różnych kryteriów, m.in. ze względu na wiek osoby zmagającej się z tym problemem. W takim przypadku może to być:

• trądzik noworodkowy i niemowlęcy – związany najczęściej z faktem, że we krwi noworodka jeszcze jakiś czas po narodzinach krążą hormony z organizmu matki;
• trądzik młodzieńczy – nazywany też pospolitym, choć tak naprawdę do trądziku pospolitego zalicza się również trądzik dorosłych; pojawia się u nastolatków i zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilku lat, w miarę ustabilizowania poziomu hormonów;
• trądzik dorosłych – w ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zmagających się z nim osób, a dotyczy głównie kobiet po 25. roku życia.

Podziału rodzajów trądziku można dokonać także z uwagi na charakterystyczne dla niego zmiany, które mogą przybrać postać od niewielkich zaskórników, aż po duże wypełnione ropą torbiele. Najważniejsze odmiany trądziku to:

• trądzik zaskórnikowy – typowe są dla niego zaskórniki otwarte (tzw. wągry) i zaskórniki zamknięte, występujące głównie na twarzy;
• trądzik grudkowy i grudkowo-krostkowy – najbardziej powszechny, na skórze oprócz zaskórników widoczne są podskórne twarde grudki i/lub czerwone krostki z białą końcówką (nazywane powszechnie pryszczami);
• trądzik ropowiczy i trądzik torbielowaty – zwykle mocno nasilony, na skórze pojawiają się liczne zmiany i głębokie torbiele wypełnione ropą, bardzo często pozostawia po sobie blizny; do tej kategorii zaliczany jest również trądzik odwrócony.
• trądzik piorunujący – bardzo specyficzna, rzadko występująca odmiana trądziku, w której ropnym zmianom towarzyszą objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka.
• trądzik różowaty – schorzenie o nie do końca poznanym podłożu, związane najpewniej z zaburzeniami w obrębie naczyń krwionośnych, charakterystyczne dla niego zmiany w postaci krostek i zaczerwienień występują na twarzy i dotyczą głównie kobiet po 30. roku życia.

W najłagodniejszych postaciach trądzik obejmuje jedynie twarz, koncentrując się głownie w strefie T, a więc na czole, nosie i brodzie. Przy większym nasileniu możecie mieć też do czynienia z trądzikiem na policzkach, trądzikiem na plecach, ramionach i dekolcie. Co ciekawe, rozmieszczenie zmian trądzikowych zmienia się w zależności od wieku. Rozmieszczenie krostek u dorosłych przypomina literę U, występuje wówczas trądzik na brodzie i żuchwie, sięgając nawet okolic za uszami.

Kosmetyki na trądzik

Pielęgnacja cery trądzikowej jest trudnym zadaniem, ale równocześnie odpowiedni dobór kosmetyków na trądzik jest konieczny, żeby poprawić wygląd skóry. Zawarte w nich substancje aktywne powinny działać ściągająco, antybakteryjnie, przeciwzapalnie, złuszczająco, ale też nawilżająco i kojąco. Najczęściej są to:

• retinol,
• aloes,
• trehaloza,
• niacynamid,
• kwasy AHA i kwasy BHA,
• witamina E,
• ceramidy,
• siarka,
• ekstrakty ziołowe, np. z rumianku, nagietka, oczaru wirginijskiego, szałwii, zielonej herbaty.

Pamiętajcie, że cera tłusta i trądzikowa również potrzebuje codziennego nawilżenia. Wysuszanie jej poprzez zbyt częste mycie w ciągu dnia, przemywanie tonikiem z alkoholem czy stosowanie nadmiaru kosmetyków matujących przynosi skutek odwrotny do zamierzonego – dochodzi do wzmożonej produkcji sebum. Zwróćcie jednak uwagę, żeby krem nawilżający do cery trądzikowej miał lekką formułę i nie zawierał substancji zapychających pory, takich jak lanolina, parafina, woski.

Niezbędne jest dokładne oczyszczanie skóry, rano i wieczorem. Pomocne będą żele do mycia twarzy trądzikowej, które skutecznie usuwają zanieczyszczenia, ale równocześnie nie naruszają bariery ochronnej skóry i nie podrażniają jej. Zwróćcie uwagę, żeby kosmetyk miał krótki skład, bez parabenów, mydła, alkoholu.

Po umyciu skóry przetrzyjcie ją tonikiem do cery trądzikowej, który przywróci fizjologiczne pH. Dodatkowo, zawarte w nim substancje powinny nawilżać, zwężać pory i regulować wydzielanie sebum. Tonik możecie zastąpić hydrolatem lub płynem micelarnym.

Na dzień wybierajcie lekkie kremy do cery trądzikowej, które nawilżą ją, ale także będą działać łagodząco, antybakteryjnie, ściągająco i przeciwzapalnie. Dzięki temu nie tylko zadbają o odpowiedni poziom nawilżenia, ale również będą stopniowo niwelować niedoskonałości i zmniejszać nadprodukcję sebum. Na noc natomiast wybierajcie krem na trądzik o właściwościach złuszczających i rozjaśniających.

Raz w tygodniu wykonajcie peeling, który usunie wszelkie zanieczyszczenia i nagromadzony martwy naskórek. Niewskazane są jednak peelingi ziarniste, ponieważ zawarte w nich drobinki mogą naruszać zapalne krostki i utrudniać ich gojenie się. Wybierajcie peelingi enzymatyczne. Po wykonaniu peelingu nałóżcie maseczkę do cery trądzikowej, np. z glinką czy węglem aktywnym.

Zobacz także: Makijaż cery trądzikowej krok po kroku – zasady dobrego i zdrowego krycia

Domowe sposoby na trądzik

Jeśli zastanawiacie się, co pomoże na trądzik z domowych metod, przetestujcie ziołowe napary. Zioła na trądzik to przede wszystkim rumianek, nagietek, szałwia, łopian, lipa, a więc rośliny, które mają właściwości przeciwzapalne, łagodzące, przeciwbakteryjne, ściągające. Sporządzonych z nich naparów możecie używać zarówno do przemywania twarzy, jak i do tzw. parówek (unikajcie ich jednak, jeśli macie cerę naczynkową).

W leczeniu trądziku pomoże dobrze znany z właściwości przeciwbakteryjnych olejek z drzewa herbacianego. Jest to jeden z nielicznych olejków eterycznych, który można aplikować na skórę bez rozcieńczania (ale oczywiście pamiętajcie o wykonaniu próby uczuleniowej przed pierwszym użyciem!). Stosujcie go wyłącznie miejscowo.

Samodzielnie możecie też przygotować maseczki do cery trądzikowej, szczególnie polecane są te na bazie naturalnych glinek. Wybraną glinkę, np. glinkę zieloną, wystarczy zmieszać z wodą, naparem ziołowym lub hydrolatem, a uzyskaną papkę równomiernie rozprowadzić na skórze. Pozostawcie na ok. 20 minut i zmyjcie letnią wodą.

Dieta na trądzik

Pewne produkty mogą prowadzić do nasilenia trądziku. Uważa się, że są to przede wszystkim pokarmy o wysokim indeksie glikemicznym oraz nabiał. Wpływają one na wydzielanie hormonów androgenowych i IGF-1 (insulinopodobnego czynnika wzrostu typu 1), a to z kolei prowadzi do nadmiernej produkcji sebum. Coraz częściej też zwraca się na uwagę na związek między jakością mikroflory jelitowej a kondycją skóry.

Dieta na trądzik powinna więc polegać przede wszystkim na ograniczeniu węglowodanów i żywności wysoko przetworzonej, takiej jak konserwy, fast foody. Nie powinno natomiast zabraknąć w niej pokarmu bogatego w błonnik, cynk, siarkę, witaminy, zwłaszcza A i z grupy B. W jadłospisie uwzględnijcie więc owoce, warzywa, pełnoziarniste kasze, jaja, pestki dyni i słonecznika, kiełki.

Leczenie trądziku

Może się zdarzyć, że mimo podjętych działań i odpowiedniej pielęgnacji trądzik nie ustępuje, a wręcz przybiera na sile. Schorzenie o umiarkowanym i ciężkim przebiegu zwykle wymaga bardziej specjalistycznego leczenia pod okiem dermatologa, który może przepisać leki na trądzik.

Zobacz także: Tabletki na trądzik – czy są skuteczne i bezpieczne?

Pamiętajcie, że taka kuracja wymaga cierpliwości i systematyczności, ponieważ leczenie trądziku o dużym nasileniu może trwać wiele miesięcy. Nie zwlekajcie też z wizytą u specjalisty, ponieważ nieleczone zmiany trądzikowe mogą pozostawić po sobie przebarwienia potrądzikowe, a nawet głębokie blizny po trądziku.