Formic Acid właściowości i zastosowanie

Kwas mrówkowy – właściwości i zastosowanie

Kwas mrówkowy (Formic Acid) jest związkiem organicznym występującym m.in. w jadzie mrówek i pszczół oraz parzydełkach pokrzywy. W produktach przeznaczonych do codziennej higieny oraz pielęgnacji skóry i włosów pełni funkcję konserwantu, regulatora pH i substancji maskującej w kompozycjach zapachowych.

Spis treści:

• Kwas mrówkowy – właściwości
• Zastosowanie kwasu mrówkowego w kosmetykach
• W jakich kosmetykach można znaleźć kwas mrówkowy?
• Z czym nie łączyć kwasu mrówkowego?
• Czy kwas mrówkowy to składnik wegański?
• Czy kwas mrówkowy jest składnikiem pochodzenia naturalnego?
• Efekty uboczne stosowania kwasu mrówkowego
• Wpływ kwasu mrówkowego na środowisko naturalne

Kwas mrówkowy – właściwości

Kwas mrówkowy (metanowy) jest najprostszym kwasem karboksylowym, w którego cząsteczce oprócz grupy karboksylowej występuje grupa aldehydowa, dzięki czemu pełni on funkcję reduktora, a jednocześnie ma właściwości zakwaszające. Występuje w formie bezbarwnej cieczy o intensywnym, drażniącym zapachu. Dobrze rozpuszcza się w wodzie, benzenie i alkoholu etylowym. Kwas mrówkowy topi się w temperaturze 4°C i wrze w 100,2°C. W kosmetyce wykorzystuje się także mrówczany, czyli sole tego związku, głównie mrówczan sodu, który jest białym, bezbarwnym proszkiem o właściwościach konserwujących.

Zastosowanie kwasu mrówkowego w kosmetykach

Kwas mrówkowy zawarty w kosmetykach przedłuża ich przydatność do spożycia i wpływa na ich odczyn pH. Oba te zastosowania mają ogromne znaczenie ze względu na zdrowie skóry i włosów, na które na co dzień aplikowane są produkty przeznaczone do higieny i pielęgnacji.

Kwas mrówkowy jako środek konserwujący

Kwas mrówkowy i mrówczan sodu działają bakteriobójczo i grzybobójczo, dzięki czemu chronią kosmetyki przed szkodliwym działaniem drobnoustrojów w procesie produkcji i podczas użytkowania przez konsumenta. Stosowanie konserwantów jest szczególnie ważne w przypadku kremów nakładanych palcami na twarz. Z łatwością dochodzi wtedy do zanieczyszczenia produktu. Bakterie przenoszone ze skóry do kosmetyku i na odwrót mogą spowodować wypryski i inne problemy dermatologiczne. Z tego samego powodu nie powinno się zostawiać kremów, balsamów czy żeli otwartych – łatwiej dochodzi wtedy do zanieczyszczenia drobnoustrojami. Składnik kosmetyczny, jakim jest kwas mrówkowy, pomaga ograniczyć ten mechanizm i przedłuża przydatność produktu.

Kwas mrówkowy jako regulator pH

Właściwe pH skóry ma odczyn lekko kwaśny. Powinno być utrzymane w zakresie 4,5–5,5. Dzięki temu zachowany jest odpowiedni mikrobiom, a skóra prawidłowo spełnia swoją funkcję bariery ochronnej. Zbyt wysokie pH prowadzi do przesuszenia i podrażnień, zbyt niskie natomiast powoduje nadprodukcję łoju i skutkuje wypryskami. Surowce kosmetyczne do regulacji pH mają za zadanie utrzymać odpowiednią kwasowość produktu. W tym celu stosuje się między innymi kwas mlekowy i mleczan sodu, ale funkcję tę spełnia również mniej znany kwas mrówkowy. Ulega on wtedy neutralizacji i wytwarzają się sole mrówczanowe, co minimalizuje niebezpieczeństwo podrażnień wywoływanych przez zbyt wysokie stężenie tego kwasu karboksylowego.

Kwas mrówkowy może być również składnikiem kompozycji zapachowych, w których maskuje niepożądaną woń innych surowców. Jest też powszechnie wykorzystywany w kuracjach mających na celu usunięcie i wypalenie kurzajek lub brodawek. Najczęściej występuje w połączeniu z innymi kwasami, które wzmacniają jego właściwości w kosmetyku.

W jakich kosmetykach można znaleźć kwas mrówkowy?

Kwas mrówkowy występuje jako konserwant i regulator kwasowości w kosmetykach myjących i pielęgnujących przeznaczonych do każdego typu cery i włosów. Można go znaleźć między innymi w:

• szamponach (np. w fioletowym szamponie do blond włosów i w produktach przeciwłupieżowych),
• żelach pod prysznic,
• mydłach w płynie,
• płynach do kąpieli,
• farbach do włosów,
• szamponach do brody,
• żelach do mycia twarzy,
• kremach pod oczy,
• kremach ochronnych z SPF,
• peelingach enzymatycznych.

Dopuszczalne stężenie kwasu mrówkowego w kosmetyku to 0,5%, ale według Cosmetic Ingredient Review (CIR) najczęściej odnotowuje się zawartość 0,2% i 0,34%, przy czym najwięcej tego związku występuje w produktach do włosów.

Z czym nie łączyć kwasu mrówkowego?

Nie odnotowano szkodliwych interakcji kwasu mrówkowego w bezpiecznych stężeniach z innymi składnikami kosmetyków. Natomiast ogólnie rzecz biorąc, kwasy stosowane w peelingach czy produktach do pielęgnacji mogą przyczyniać się do podrażnienia skóry, dlatego warto zachować umiar i nie łączyć zbyt wielu kosmetyków z substancjami o podobnym działaniu.

Czy kwas mrówkowy to składnik wegański?

Powszechnie znanym źródłem tej substancji jest jad mrówek, dlatego mogłoby się wydawać, że nie może być składnikiem kosmetyków wegańskich. Niekoniecznie. Kwas mrówkowy pozyskiwany jest także z niektórych roślin, a w produkcji masowej powstaje w laboratorium, dlatego może też pojawić się w produktach przeznaczonych dla osób, które nie akceptują substancji pochodzenia zwierzęcego.

Czy kwas mrówkowy jest składnikiem pochodzenia naturalnego?

Kwas mrówkowy występuje naturalnie u mrówek i pszczół, ale jest także składnikiem roślin i owoców, np. jabłek, truskawek, malin i pokrzywy. Po raz pierwszy został wyizolowany z martwych mrówek przez szwedzkiego chemika Johana Alfzeliusa i właśnie tym owadom zawdzięcza swoją nazwę. Na skalę przemysłową wytwarza się go poprzez hydrolizę kwasową mrówczanu metylu. Powstaje także na skutek obróbki mrówczanu sodu kwasem siarkowym w niskich temperaturach (destylacja próżniowa) oraz jako produkt uboczny przy wytwarzaniu formaldehydu i aldehydu octowego.

Efekty uboczne stosowania kwasu mrówkowego

Kwas mrówkowy, jeśli jest zastosowany w odpowiednim stężeniu, jest bezpiecznym składnikiem kosmetyków. Może wykazywać właściwości drażniące skórę i oczy, dlatego zawsze przed użyciem produktów z tym związkiem warto wykonać próbę na niewielkim wrażliwym obszarze skóry.

Omawiany kwas karboksylowy może występować w produktach w sprayu (zanotowano stężenie 0,2% w aerozolu do włosów). Składnik ten może po rozpyleniu dostać się w nieznacznej ilości do dróg oddechowych i spowodować ich podrażnienie. Przy korzystaniu ze sprayu z kwasem mrówkowym powinny uważać szczególnie osoby chore na astmę, u których objawy mogą się wtedy nasilić.

Wpływ kwasu mrówkowego na środowisko naturalne

Kwas mrówkowy przedostaje się do środowiska podczas jego produkcji i stosowania w przemyśle, m.in. kosmetycznym. Może trafić do wody i gleby, ale jest łatwo biodegradowalny, a opary w powietrzu ulegają rozkładowi pod wpływem światła słonecznego. W rezultacie w środowisku występuje bardzo niski poziom kwasu mrówkowego.